وجود فرهنگ و رویکرد اخلاق مدارانه در حوزه که بی‌شک اخلاقی‌ترین محیط جامعه است از ضرورتی حکایت می‌کند که برای ایفای رسالت برجسته حوزویان در زمانه کنونی اهمیتی دو چندان و بلکه صد چندان می‌یابد؛ به طوری که مراجع عظام و بزرگان به ویژه رهبر معظم انقلاب تاکید فراوانی بر تحقق آن که همانا دستیابی به قله‌های تهذیب و اخلاق است، دارند.

بر این اساس در سالروز سفر پر خیر و برکت مقام معظم رهبری به دیار کریمه اهل بیت (ع)، به سراغ معاون تهذیب حوزه‌های علمیه کشور رفتیم و با او پیرامون روند تحقق مطالبات رهبر فرزانه انقلاب و تحول در عرصه‌های تربیتی و تهذیبی حوزه به گفت‌وگو نشستیم.

آنچه در پی می‌آید، حاصل این گفت‌وگوست.

حجت‌الاسلام والمسلمین هادی حسینخانی تشکیل کارگروه پی‌گیری مطالبات مقام معظم رهبری را نخستین گام معاونت تهذیب حوزه در راستای تحقق منویات معظم‌له برشمرد و گفت:‌ این معاونت برای اجرایی ساختن مطالبات رهبری، کارگروه پیگیری مطالبات را تشکیل داد.

وی افزود: سخنان معظم‌له دراین کارگروه بررسی و مطالبات تهذیبی و دغدغه‌های تربیتی از فرمایشات ایشان استخراج و در برنامه‌های سال 1390 این معاونت گنجانده شد.

* طراحی نظام جامع تهذیب در حوزه

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه به مهم‌ترین دغدغه‌های تربیتی و اخلاقی مقام معظم‌رهبری اشاره کرده و گفت: استخراج نظرات تربیتی و تهذیبی حضرت امام(ره)، بررسی متون درسی پایه 1 و2 حوزه به منظور گنجاندن پیام‌‌های تربیتی و اخلاقی، سیاست‌گذاری و طراحی نظام جامع تهذیب، تدوین شرح حال بزرگان اهل تهذیب و اخلاق و درس‌های اخلاق و دستورالعمل‌های مرحوم بهاری از جمله‌ اقدامات صورت گرفته از سوی این معاونت می‌باشد.

وی خاطرنشان کرد: چاپ کتب بیان شرح حال بزرگان اهل تهذیب و اخلاق، تدوین برنامه جامع ترویج فرهنگ تهجد و نماز در مدارس علمیه قم، سیاست‌گذاری و طراحی نظام جامع تهذیب و نیازسنجی و آسیب‌شناسی برنامه‌های معاونت تهذیب، از دیگر اقدامات در راستای تحقق منویات رهبری به شمار می‌رود.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی با اشاره به دسته بندی مطالبات رهبری در سفر سال گذشته ایشان به قم در عرصه تربیت و تهذیب، یادآور شد: فرهنگ‌سازی تهجد، توجه جدی به ارتقاط سطح اخلاقی طلاب حوزه علیمه قم، معرفی قله‌های تهذیب به طلاب و الگو‌سازی آنان و تقویت بصیرت سیاسی و اجتماعی طلاب، تکریم، ارتباط با مراجع و علمای بزرگ حوزه و تدوین نظام‌نامه جامعه تربیتی و تهذیبی از مسائلی بود که مقام معظم رهبری در سفر اخیر به قم مطرح کردند.

* تدوین طرح فرهنگ‌سازی تهجد

وی در تبیین فعالیت‌های انجام شده از سوی معاونت تهذیب در راستای تحقق مطالبات رهبری، گفت: این معاونت در عرصه فرهنگ‌سازی تهجد، در نخستین‌گام پیش‌نویس طرح «فرهنگ‌سازی تهجد» در حوزه را تهیه کرد. این طرح توسط معاونت تهیه و در اجلاسیه مدیران مدارس قم که خردادماه سال جاری در بناب برگزار شد، تکمیل گردید.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه تهیه طرح «مهمانی ملکوت» و اجرای آن در مدارس حوزه را گام دیگری در فرهنگ‌سازی تهجد معرفی کرده و بیان داشت:‌ بر اساس این طرح طلاب مدارس علمیه قم در ایام ولادت و شهادت ائمه معصومین(ع)، نیم ساعت قبل از اذان صبح در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) حاضر می‌شوند و به تهجد می‌پردازند و در قالب این برنامه نماز جماعت صبح، ذکر توسل به اهل‌بیت(ع) و درس اخلاق برگزار می‌شود.

وی اشاره‌ای هم به برگزاری اجلاسیه سالانه اساتید اخلاق قم برمحور فرهنگ سازی تهجد کرده و گفت: دومین اجلاسیه سالانه اساتید اخلاق قم اسفند‌ماه سال گذشته باحضور نزدیک به 80 نفر از اساتید اخلاق حوزه برگزار شد و طی آن آیات حائری شیرازی، حسینی بوشهری و بنابی به طرح دیدگاها‌ خود در زمینه نهادینه‌کردن نماز شب درمیان طلاب پرداختند.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی ادامه داد: اولین گردهمایی اساتید و مربیان اخلاقی حوزه‌های علمیه سراسر کشور (به جز استان‌های قم، اصفهان و خراسان) با حضور 220 نفر از اساتید و مربیان اخلاق طی سه روز در مشهد مقدس برگزار شد که زمینه‌ساز تحولی در فعالیت‌های حوزه‌های سراسر کشور به شمار می‌رود.

وی، اهتمام طلاب به نماز شب را از دیگر مطالبات رهبری دانسته و گفت: این معاونت به منظور آشناسازی طلاب با اهمیت نماز شب و تاثیر آن در رشد معنوی و نیز راهکارهای کسب توفیق در اقامه این عمل عبادی، تدوین برنامه‌ای نمایشگاهی بر اساس آیات قرآن، روایات معصومین(ع) و سیره علمای اخلاق را در دست کار دارد که پس از به وجود آمدن زمینه انتشار آن، به مدارس سراسر کشور ارسال خواهد شد.

* نشست‌های تربیتی مدیران مدارس

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه به دیگر مطالبات رهبری در عرصه اخلاق طلاب اشاره کرده و افزود: توجه جدی به ارتقای سطح اخلاقی طلاب از دیگر توصیه‌های رهبر معظم انقلاب بود؛ بر این اساس برگزاری نشست‌های تربیتی مدیران مدارس استان قم گامی عملی در راستای لبیک به این توصیه رهبری بود.

وی ادامه داد: در این برنامه، با توجه به نقش مهم مدیران مدارس علمیه در تقویت بعد معنوی طلاب، برگزاری نشست‌های تربیتی ویژه مدیران مدارس علمیه استان قم در دستور کار معاونت تهذیب قرار گرفت.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی با اشاره به نخستین نشست مدیران مدارس علمیه در آذرماه 1389 در مشهد مقدس، اظهار داشت: در این نشست، موضوعات زیّ طلبگی، برگزاری دروس اخلاق در مدارس، تقویت انگیزه طلبگی و ... مورد بررسی قرار گرفت.

وی افزود: دومین نشست مدیران مدارس اسفند 1389 در قم با موضوع پیشگری از آسیب‌های جنسی و سومین نشست نیز در مدرسه علمیه بناب شهرستان بناب برگزار شد و موضوعات فرهنگ‌سازی تهجد، ‌تقویت نمازهای جماعت در مدارس، تکریم طلاب و مراقبت‌ دائمی از طلاب، محور جلسات قرار گرفت. البته در سومین نشست،‌ مدیران مدارس با شیوه تربیتی مدیر مدرسه علمیه بناب به صورت عملی آشنا شدند.

* انتخاب معاون تهذیب مدارس علمیه

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینخانی، تعیین معاون تهذیب برای مدارس علمیه را گامی دیگری در راستای تحقق مطالبات رهبری از حوزه برشمرده و گفت: انجام فعالیت تربیتی در مدارس بدون وجود مسئول مشخص نا ممکن است؛ از این رو این معاونت برای راه‌اندازی فعالیت‌های تربیتی مدارس از یک سو و هماهنگ‌سازی آنها از سوی دیگر، اقدام به تعیین معاون تهذیب در مدارس شد و تا کنون بیش از 17 نفر در مدارس علمیه قم به عنوان معاون تهذیب منصوب و فعالیت‌های تربیتی را رونق بخشیده‌اند.

وی ادامه داد:‌ در سایر نقاط کشور نیز علاوه بر تعیین معاونان تهذیب استانی، برای بیش از 100 مدرسه نیز معاونت تهذیب منصوب شده است.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با اشاره به ضرورت وجود سیر منطقی در مباحث اخلاقی مطرح شده در مدارس علمیه ابراز داشت: معاونت تهذیب حوزه‌های علمیه برای برخورداری مباحث اخلاقی از سیری منطقی، پرهیز از طرح مباحث تکراری، پرهیز از ارائه مباحث متضاد و ضرورت ایجاد زمینه برای برقراری ارتباط بین طلاب و استاد اخلاق، تعیین استاد ثابت اخلاق به مدت حداقل یک‌سال در مدارس علیمه را در دستور کار قرار داد؛ به گونه‌ای که تا کنون در 15 مدرسه استاد ثابت اخلاق تعیین شده است و در سایر مدارس علیمه قم و استان‌ها نیز این طرح اجرا خواهد شد.

* تهیه تقویم عبادی

وی با بیان این که طلاب در زندگی طلبگی خود نباید فرصت‌های عبادی را از دست بدهند، افزود: با توجه به تأکید مقام معظم رهبری در خصوص جهت‌دادن طلاب به اخلاق عملی، تهیه تقویم عبادی در دستور کار این معاونت قرار گرفت. بر این اساس، اعمال عبادی و ارزش آنها در هر یک از ماه‌های قمری از مفاتیح‌الجنان و المراقبات استخراج و مطابق تقویم سال 1390 شمسی تنظیم و به صورت تقویم دیواری منتشر شد.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه ادامه داد:‌ تا امروز 5 هزار نسخه تقویم عبادی در حجرات مدارس قم و 6 هزار نسخه نیز در حجرات مدارس علمیه استان‌ها نصب گردید و زمینه برای توجه طلاب به مراقبات ایام‌الله فراهم گردید.

* بهینه سازی اوقات فراغت طلاب

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینخانی به برنامه‌های تابستانی در راستای تربیت اخلاقی طلاب اشاره کرده و گفت:‌ به منظور بهینه‌سازی اوقات فراغت طلاب در تابستان، برنامه‌ای تدوین شده است که بر اساس آن دوره تابستانی تربیت اخلاقی برای طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور برگزار می‌شود.

وی افزود: بدین منظور حدود 200 نفر از طلاب در این دوره اخلاقی معنوی شرکت خواهند کرد. این طلاب که طلاب نمونه اخلاقی مدارس هستند، پس از شرکت در دوره، از توانایی مضاعفی برای ایفای نقش تربیتی در مدرسه برخوردار خواهند شد.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با بیان این که طلاب باید از بدو ورود به حوزه با امور اخلاقی و تربیتی آشنا شوند، اظهار داشت: ورودی‌های جدید حوزه از همان ابتدا با نقش و اهمیت اخلاق و مسائل تربیتی در موفقیت آنان در پیمودن مسیر پر فراز و نشیب طلبگی آشنا می‌شوند؛ بر این اساس، در بهمن‌ماه 1389 مباحث اخلاقی زیَ طلبگی، انگیزه طلبگی و... برای طلاب جدید‌الورود حوزه علمیه قم در قالب سه مقطع تحصیلی سیکل، دیپلم و کارشناسی و بالاتر ارائه شد.

وی خاطرنشان ساخت: این دوره برای طلاب حوزه‌های علمیه استان‌ها در قالب طرح اختبار و تثبیت اجرا شد و طلاب طی یک ماه با مباحث گوناگون مرتبط با اخلاق و طلبگی آشنا شدند.

* نمایشگاه «نسیم رحمت»

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه برپایی نمایشگاه‌های «نسیم رحمت» را از دیگر اقدامات این معاونت معرفی کرده و بیان داشت: این نمایشگاه شامل 40عدد پوستر مزین به آیات اخلاقی قرآن کریم است که با زمینه‌ای زیبا و جذاب، اثری بدیع و تأثیرگذار را در فضاهای آموزشی و اداری حوزه برجای خواهد گذاشت، همچنین تا کنون برای معنویت بخشی به فضای مدارس علمیه یک هزار سری از این مجموعه پوسترها منتشر شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی در ادامه برگزاری نشست‌های تربیتی ویژه خانواده‌های حوزویان را گامی ارزشمندی در راستای عملی نمودن مطالبات رهبری دانسته و گفت:‌ برنامه‌های اخلاقی حوزه از طریق برگزاری نشست‌های تربیتی به طلاب و همسران آنها منتقل می‌شود که این گونه نشست‌ها در حال حاضر در قم برگزار می‌شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینخانی خاطرنشان کرد: ارتباط کلامی همسران، تفاوت‌های زن و مرد، محبت در خانواده و... از مباحثی است که در این نشست‌ها توسط کارشناسان خانواده مطرح می‌گردد و به سؤالات شرکت کنندگان نیز پاسخ داده می‌شود.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه افزود:‌ در حاشیه این نشست‌ها، برنامه‌هایی برای کودکان در نظر گرفته شده و نمایشگاه کتاب و نرم‌افزارهای مربوط به خانواده نیز برپا می‌شود.

* تدوین و اجرای طرح «پیوند آسمانی»

وی به دیگر برنامه‌های این معاونت در عرصه تقویت مسائل اخلاقی در خانواده اشاره کرده و خاطرنشان ساخت: آشنایی طلاب و همسران آنها با اصول و روش‌های همسرداری از جمله اموری است که استحکام خانوادگی آنان را تا حدود زیادی تضمین می‌کند؛ از این رو، طرح «پیوند آسمانی» تدوین و در حال اجراست و طلابی که کمتر از یک سال از ازدواج آنها گذشته است، به اتفاق همسرانشان در یک دوره دو روزه آموزشی شرکت می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی ادامه داد:‌ این طرح در پاییز و زمستان 1389 در دو نوبت برای 300 زوج به مرحله اجرا درآمد؛ البته بر اساس محتوای آموزشی، برخی از کلاس‌های به صورت مشترک و برخی نیز به صورت تفکیک شده برگزار می‌شود.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه همچنین با بیان این که در بسیاری از امور تأثیرگذار در تربیت اخلاقی طلاب، ضوابط خاصی وجود نداشته و به صورت سلیقه‌ای عمل ‌شده است، اظهار داشت: معاونت تهذیب حوزه برای برطرف کردن این مشکل، کارگروه‌‌هایی تشکیل داده است.

* تشکیل کارگروه تدوین آیین‌نامه استفاده از تلفن همراه

وی افزود: تا کنون دو کارگروه «تدوین آیین‌نامه استفاده از تلفن همراه در مدارس علمیه» و «احراز صلاحیت‌های اخلاقی و شخصیتی ورودی‌های حوزه» به طور جدی مشغول به کار بوده و نتیجه کار آنها در اختیار مراجع ذی‌ربط قرار خواهد گرفت.

* برگزاری جلسات سلوک معنوی

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی در ادامه با اشاره به منویات رهبری درباره معرفی و الگو‌سازی قله‌های تهذیب، به تبیین برنامه‌های معاونت در این عرصه پرداخت و گفت: از جمله این برنامه‌های، برگزاری جلسات سلوک معنوی می‌باشد که در این جلسات سیره اخلاقی و تربیتی قله‌های تهذیب چون حضرت امام خمینی‌(ره) و آیات عظام بهجت، ملکی تبریزی، قاضی و بهاء‌الدینی و ... به عموم حوزویان معرفی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: از این سلسله نشست‌ها تا کنون یک نشست برگزار شده و طی آن، حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی به تبیین ابعاد معنوی شخصیت حضرت آیت‌الله بهجت(ره) پرداخت که با استقبال چشمگیر طلاب همراه شد.

* آشناسازی طلاب با بزرگان تهذیب و اخلاق

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه ادامه داد: به منظور آشناسازی طلاب با بزرگان تهذیب و ایجاد زمینه برای الگوپذیری از آنان، تدوین بروشور «قله‌‌های تهذیب» در دستور کار قرار گرفت که انتشار و توزیع این مجموعه برای بخش گسترده‌‌ای از طلاب و روحانیون می‌تواند زمینه‌ساز تأسی به بزرگان اخلاقی حوزه به شمار آید.

 وی تهیه نرم‌افزار «بهجت دلها» را از دیگر اقدامات معاونت تهذیب حوزه‌های علمیه در این عرصه معرفی کرده و اضافه کرد: نصایح اخلاقی حضرت آیت‌الله بهجت(ره) در ده موضوع استخراج و در قالب لوح فشرده چند‌رسانه‌ای در اختیار طلاب و فضلای سراسر کشور قرار گرفت.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی ادامه داد: این معاونت در عرصه معرفی الگوهای اخلاقی برای طلاب، طرح تهیه بلوتوث‌های اخلاقی را با توجه تأثیر نافذ بیان علمای وارسته در دل مشتاقان معنویت آغاز کرد، این بلوتوث‌ها که حاوی نکات کوتاه اخلاقی حضرت امام(ره) می‌باشد، از طرق مختلفی چون پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت، ‌لوح‌های فشرده و دستگاه‌های مربوطه دراختیار مشتاقان قرار گرفته و سپس به صورت خودجوش در جامعه گسترش می‌‌یابد.

وی به دیگر برنامه‌های در این عرصه اشاره کرده و ادامه داد: برپایی نمایشگاه‌های معرفی سیره علمای الهی که تا کنون نمایشگاه «الگوی مصرف در سیره بزرگان» برگزار شده است، تدوین کتاب درسی اخلاق برای پایه‌های اول تا چهارم حوزه با محوریت سیره معصومین‌(ع) و بزرگان حوزه از دیگرِ این برنامه‌ها در زمینه معرفی الگوهای اخلاقی به شمار می‌رود.

* معرفی قله‌های تهذیب

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر معرفی قله‌های تهذیب، ادامه داد: بر این اساس ‌مقرر شد بخش عمده‌ای از کتاب‌های درسی اخلاق به بیان مصادیقی از سیره بزرگان اخلاق اختصاص یابد، همچنین با هماهنگی‌هایی که با معاونت آموزش به عمل آمده، امید است این کتاب‌ها از سال تحصیلی 91-90 در کلاس‌های درس اخلاق مدراس علیمه مورد استفاده قرار گیرد.

* تقویت بصیرت سیاسی- اجتماعی طلاب

وی در ادامه تقویت بصیرت سیاسی- اجتماعی طلاب را یکی دیگر از مطالبات مقام معظم رهبری برشمرد و عنوان کرد:‌ گسترش طرح مطالعاتی شهید مطهری به طلاب سطوح عالی و طلاب سایر شهرستان‌ها یکی از مهم‌ترین اقدامات در این عرصه می‌باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی خاطرنشان کرد: طرح مطالعاتی آثار شهید مطهری که نقش مهمی در عمق بخشی به بینش اعتقادی و اجتماعی طلاب دارد، تا سال 1389 تنها برای طلاب سطح1 مدارس قم بود، ولی در سال تحصیلی 90-89 این طرح علاوه بر طلاب سطح1 برای نزدیک به 200 نفر از طلاب سطح2 قم نیز برگزار شد و به 50 مدرسه سراسر کشور نیز تعمیم داده شد و طلاب این مدارس نیز از برکات آن بهره‌مند شدند.

وی، انتشار بروشورهایی از مباحث شهید مطهری در پاسخ به سؤالات اجتماعی-فرهنگی را از دیگر اقدامات در این عرصه عنوان کرده و ابراز داشت: ‌با توجه به طرح مباحث مورد نیاز امروز در آثار شهید مطهری، مقرر شد بر اساس نیاز‌های خاص، بروشوری از مطالب استاد شهید در آن موضوع تألیف و انتشار یابد.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه ادامه داد: خرافه سیزده، حجاب، حقوق زن و مرد(تساوری یا تشابه)، مکتب ایرانی، غصب و سکوت(علت غصب حکومت امیرالمؤمنین‌(ع) پس از رسول خدا(ص) و دلایل سکوت آن حضرت، از جمله این موضوعات می‌باشد.

وی به برگزاری نشست‌های سیاسی- اجتماعی با حضور شخصیت‌های کشوری ازسوی معاونت تهذیب اشاره کرده و گفت:‌ اطلاع‌ داشتن طلاب از آخرین مسائل جاری کشور و جهان یکی از زمینه‌های بصیرت آنان به شمار می‌رود؛ از این رو برگزاری نشست‌های سیاسی-اجتماعی باحضور شخصیت‌های کشوری در مدرسه مبارکه فیضیه و طرح سؤال از آنان به مرحله اجرا درآمد.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسینخانی خاطرنشان کرد:‌ در سال 1389 سه نشست با موضوعات هدف‌مند‌سازی یارانه‌ها، امنیت و نقد لوح فشرده ظهور نزدیک است در این راستا برگزار شد که با استقبال زیاد طلاب مواجه شد. پس از برگزاری هر نشست نیز لوح فشرده آن در بین طلاب قم و سایر استان‌های کشور توزیع شد.

وی با اشاره به فعالیت‌‌های معاونت تهذیب در راستای بصیرت‌افزایی و انتشار نشریه دیواری، گفت: نشریه دیواری «منادی» با تیراژ یک هزار نسخه برای مدارس و مراکز آموزشی حوزه‌های سراسر کشور و انتشار بروشور «واما الحوادث الواقعه» که شامل تلخیص فرمایشات رهبر معظم انقلاب در مضوعات روز سیاسی، اجتماعی از جمله این اقدامات می‌باشد.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه در پایان افزود: با توجه به تأکید مقام معظم رهبری در خصوص کسب بصیرت، طرح دوره‌های بصیرت ویژه طلاب سطح2 و سال آخر سطح1 تدوین و به مدیر محترم حوزه‌های علمیه ارائه شده و در صورت تأیید نهایی و تأمین بودجه آن، این طرح به اجرا در خواهد آمد.